Το επώνυμο αυτό είναι αρκετά διαδεδομένο και το συναντούμε μέσα κι έξω από την Κρήτη.

Πάντως η Κισσανή οικογένεια δεν φαίνεται να «χει σχέση με τις άλ­λες οικογένειες των Αλεξανδράκηδων έστω των κοντινών χωριών και σήμερα αριθμεί αρκετά μέλη, που είναι εγκατεστημένα στον Κισσό, στο Ρέθυμνο κλπ.

Από την οικογένεια αυτή ξεχώρισε ο δάσκαλος Γιάννης Β. Αλεξανδράκης για τη μόρφωση του.

Σε κάποια από τις πολλές εργασίες του ο δάσκαλος αναφέρεται στο γενεαλογικό τους δέντρο και υποστηρίζει, ότι το παλιό τους επώνυμο ήταν Περάκης.Συνδέει την ύπαρξη του επώνυμου αυτού με το γνωστό μέχρι τις μέρες μας τοπωνύμιο «του Περάκη τ’ αλώνι».Δυστυχώς όμως η εργασία αυτή δεν βρέθηκε, όταν τη ζήτησα κι έτσι δεν μπορώ να πω περισσότερα..

Πρόγονοι πάντως των Αλεξανδράκηδω βρίσκονται στον Κισσό από τα μέσα του περασμένου αιώνα.

Η οικογένεια με το επώνυμο αυτό πρέπει να ναι από τις παλιές οι­κογένειες του χωριού και σήμερα απόγονοι της βρίσκονται εγκατεστη­μένοι σε πολλά μέρη της χώρας.

Πάντως και το επώνυμο Ανυφαντάκης είναι ευρύτατα διαδεδομένο στην Κρήτη. Επιφανής γόνος της οικογένειας αυτής πρέπει να ήταν ο Κων/νος Ανυφαντάκης ή Καλογέννήτος, που με δαπάνη του κατασκευάστηκε το περίτεχνο καμπαναριό της Παναγίας.

Η μητέρα επίσης του μεγάλου ρεθεμνιώτη επιχειρηματία Ζαχαρίου ήταν το γένος Ανυφαντάκη, για τούτο ο Ζαχαρίου αγαπούσε και βοήθησε το χωριό. Στη Μικρασία σκοτώθηκε από την οικογένεια αυτή ο Γεώργιος Χαρ. Ανυφαντάκης.

Κάποια μέλη της οικογένειας αυτής λεγόταν παλιότερα στο παρα­τσούκλι Σαγάδες. Του Σαγά η κολυμπά στο Μελισσουργάκι πήρε το ό­νομα αυτό, γιατί πνίγηκε εκεί ο Σαγαδογιάννης αφού τον παρέσυραν τα νερά του Διχαλοπόταμου στην προσπάθεια του να τον περάσει.

Κατά μια πληροφορία (1) η μακρινή τους καταγωγή είναι από το χω­ριό Κομιτάδες Σφακιών και λεγόταν στο επώνυμο Χρυσαφάκηδες. 1. Την πληροφορία αυτή μου έδωσε στις 2/2/1986 ο Αντώνιος Μ. Ανυφαντάκης 92 χρόνων και το είχε ακούσει από τον Αναγνώστη Μαυρομιχελάκη.

Είναι η τελευταία εκτός Κισσού οικογένεια που εγκαταστάθηκε στην Παράγκα. Η καταγωγή της είναι από το ιστορικό χωριό Λαμπινή Αγίου Βασιλείου, όπου έχουν την καταγωγή τους οι απανταχού Ρεθεμνιώτες Απανωμεριτάκηδες.

Η καταγωγή τους είναι από το χωριό Κρύα Βρύση Αγίου Βασιλείου, όπου και σήμερα βρίσκουμε να κατοικούν αρκετοί απόγονοι από την οικογένεια αυτή.

Από την Κρύα Βρύση μετοίκησε και εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Κισ­σό ο Νικόλαος Βαβουράκης περί το 1935 και δημιουργήθηκε η Κισσανή φαμίλια.

Μικρή και φθίνουσα οικογένεια σήμερα στον Κισσό, ενώ στις αρχές του αιώνα ήταν μεγάλη και πολυάριθμη.

Η καταγωγή τους σύμφωνα με την ιστορία είναι Βυζαντινή και μά­λιστα αρχοντική. Επί Δυναστείας των Κομνηνών στο Βυζάντιο μετοί­κησαν από την Κωνσταντινούπολη και εποίκησαν μαζί μ^’ άλλες αρχον­τικές οικογένειες την Κρήτη, για λόγους εθνικής σκοπιμότητας.

Η οικογένεια των Γαβαλάδων κατοίκησε εξ αρχής στον Αποκόρωνα Χανίων γύρω από το ομώνυμο και γνωστό χωριό Γαβαλοχώρι.

Μεταγενέστερα επεκτάθηκαν κατά ακανόνιστα χρονικά διαστήματα και μετοίκησαν σε άλλα μέρη και βρίσκονται σήμερα στα χωριά Αρολίθι Ρεθύμνου, Κισσό Αγίου Βασιλείου, μέσα στο Ρέθυμνο κλπ. γόνοι όλοι της ίδιας οικογένειας.

Παραμένει άγνωστο πότε και πώς μετοίκησαν στον Κισσό, θεωρεί­ται πάντως μια από τις παλιές οικογένειες του χωριού.

Από τον Κισσό και τους Κισσανούς Γαβαλάδες μετοίκησαν στην Πατσό και στην Παντάνασσα και βρίσκουμε στη μάχη των Ποταμών στις 11 Σεπτέμβρη 1944 σκοτωμένο τον Εμμανουήλ Γαβαλάκη, που γεννή­θηκε και μεγάλωσε στον Κισσό.

Σήμερα είναι μια από τις πιο μεγάλες οικογένειες του Κισσού, χω­ριό στο οποίο δημιουργήθηκε το επώνυμο και φυσικά η οικογένεια αυτή και τώρα απόγονοι της βρίσκονται μόνιμα εγκατεστημένοι στα Κεραμέ. στο Ρέθυμνο, στα Χανιά, στο Ηράκλειο και στην Αθήνα.

Το επώνυμο ακριβώς αυτό δεν πρέπει να υπάρχει σ’ άλλη οικογένεια, εκτός από τους καταγόμενους από τον Κισσό Γαραντώνηδες.

Η μακρινή τους καταγωγή (2) είναι από το Κεντροχώρι απόγονοι από τους Ανυφαντάκηδες, που ως φαίνεται ήταν παλιά Δουμαργιανή οικογέ­νεια και σήμερα δεν υπάρχει.

Ο πρώτος από τους Χριστιανούς που κατοίκησε στην τουρκοκρατού­μενη συνοικία Κάτω-Χώρι Κισσού τα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν ο Στυλιανός Γαραντωνάκης και μέχρι σήμερα είναι η συνοικία που κα­τοικεί αυτή η οικογένεια.

Στη Μικρασία σκοτώθηκε ο Εμμανουήλ Αντ. Γαραντωνάκης το 1922.

Παροιμιώδης έχει μείνει η φράση: «Κοιμάται ο Γαραντώνης στα Παλιέμπελα.»

Θεωρείται και πρέπει να είναι μια από τις παλιές οικογένειες του Κισσού.

Απόγονοι της οικογένειας αυτής σήμερα βρίσκονται εγκατεστημένοι στο Ρέθυμνο, στα Χανιά, στην Αθήνα κλπ.

Το επώνυμο πάντως αυτό είναι διαδεδομένο στην Κρήτη.

Αρκετά παλιότερα είχε επικρατήσει και η οικογένεια αυτή λεγόταν Παρανομάκηδες, επώνυμο που σ’ ορισμένους απόγονους της οικογένειας παρέμεινε μέχρι σήμερο, ενώ οι άλλοι επανήλθαν στο πρώτερο, δηλαδή το Γεωργακάκης.

Το 1944 σκοτώθηκε ο Ευτύχιος Γ. Γεωργακάκης, που ήταν καταταγμέ­νος στην αντιστασιακή ομάδα ΕΔΕΣ.

Η καταγωγή της οικογένειας αυτής είναι από το χωριό Κεντροχώρι, απ’ όπου κατάγονται οι Εφεντάκηδες όλου του Νομού.

Στον Κισσό εγκαταστάθηκαν προς το τέλος του περασμένου αιώνα κι από τον Κισσό μετοίκησαν στο Ρέθυμνο και στο Σπήλι.

Στον Κισσό βρίσκεται σήμερα να κατοικεί μια οικογένεια.

Από τους πρώτους μόνιμους κατοίκους της Παράγκας ήταν τ’ αδέλφια Ζωνουδάκη από τον Πλάτανε Αγίου Βασιλείου. Εγκαταστάθηκαν εκεί το 1949.

Αξίζει να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι είναι οι πρώτοι εκτός Κισσού άποικοι που διέβλεψαν σωστά την επιχειρηματική αξία που έχει η Παράγκα. Εγκαταστάθηκαν και μένουν μέχρι σήμερα εκεί.

Επέδειξαν αξιόλογη επιχειρηματική δράση σε πολλούς τομείς κι είναι εκείνοι που κατ’ εξοχήν άνοιξαν νέους ορίζοντες στο νέο αυτό οικισμό.

Με το επώνυμο αυτό βρίσκεται και κατοικεί σήμερα στον Κισσό μια φθίνουσα οικογένεια.

Η καταγωγή τους είναι από το Πάνω Ροδάκινο απ’ όπου μετοίκησαν αρχικά στο Σπήλι και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στον Κισσό ένα μέ­λος της οικογένειας αυτής ονομαζόμενος Εμμανουήλ Λουκάκης, το τε­λευταίο τέταρτο περίπου του περασμένου αιώνα.

Με το ίδιο επώνυμο βρίσκονται γόνοι της ίδιας οικογένειας και στο Σπήλι και στο Ροδάκινο μέχρι τις μέρες μας.

Το επώνυμο πάντως είναι ευρύτατα διαδεδομένο και συναντάται και σ’ άλλα μέρη, εκτός από τα προαναφερόμενα.
Το 1933 δολοφονήθηκε από την οικογένεια αυτή ο Αδάμ Λουκάκης μέσα στον Κισσό από συγχωριανό του, για ασήμαντη διαφορά.

Δυστυχώς δεν στάθηκε δυνατόν να βρω στοιχεία για την καταγωγή της οικογένειας αυτής, που σήμερα παρουσιάζει μια εξελιχτική πορεία στο χωριό, εξάλλου αρκετά μέλη της βρίσκονται εγκατεστημένα στο Ρέ­θυμνο και στην Αθήνα.

Από τους παλιούς Μαθιουδάκηδες είχαν εγκατασταθεί ο Μαθιουδογιάννης στη Μεσσαρά κι ο Μαθιουδοκοκόλης στο Χαμαλεύρι Ρεθύμνου,όπου βρίσκονται και σήμερα απόγονοι τους.

Κατά κανόνα τα Κάτω – Μέρια Ρεθύμνου κι η Μεσσαρέ ήταν τα δυο μεγάλα κέντρα, που συγκέντρωναν το εργατικό δυναμικό εκείνης της ε­ποχής και στα οποία παρέμεναν αρκετοί αφού πρώτα παντρευόταν με ντόπια νύφη.

Το επώνυμο πάντως Μαθιουδάκης είναι αρκετά διαδεδομένο στην Κρήτη.

Όπως φαίνεται και στη φωτογραφία το επώνυμο αυτό δημιουργήθηκε στον Κισσό. Η καταγωγή (3) τους όμως είναι από το χωριό Κομιτάδες της Επαρχίας Σφακιών και λεγόταν πρωτύτερα στο επώνυμο Ψαρουδάκηδες.

Πρώτος μέτοικος από τους Κομιτάδες Σφακιών στον Κισσό ήταν ο εμπορευόμενος -δηλαδή μεταπράτης -με μια βούργια στην πλάτη Μιχάλης τ’ όνομα, που επειδή ήταν αρκετά μελαχρινός -χαρακτηρι­στικό γνώρισμα και σήμερα της οικογένειας -ονομάστηκε Μαυρομι-χελάκης, εγκαταστάθηκε στον Κισσό μόνιμα κι έγινε γενάρχης της νέας φαμίλιας.

Αργότερα από τον Κισσό μετοίκησαν στα Κατωμέρια της Επαρχίας Ρεθύμνου,, μέσα στο Ρέθυμνο και στην Αθήνα. Άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα τους είναι η μακροβιότητα, που σ’ αυτό έχουν τα πρωτεία στο χωριό.

Από τους Μαυρομιχελάκηδες έλαβαν μέρος στους εθνικούς αγώνες κι απ’ αυτούς ο Στρατής Εμμ. Μαυρομιχελάκης υπηρέτησε δέκα χρόνια στρατιώτης κι έλαβε μέρος από τους Βαλκανικούς πολέμους μέχρι και τη Μικρασία.

3. Τα στοιχεία αυτά μ’ ανάφερε στις 23/10/1985 ο Μιχαήλ Εμμ. Μαυρομιχελάκης ηλικίας 92 χρονών.

Η οικογένεια Μελαμπιανάκη που προσμετράτε στους σημερινούς μό­νιμους κατοίκους του οικισμού της Παράγκας, κατάγεται από το χωριό Βρύσες Αγίου Βασιλείου, απ’ όπου εγκαταστάθηκε στο νέο οικισμό.

Μικρή και φθίνουσα σήμερα η οικογένεια αυτή στον Κισσό. Πάντως και το επώνυμο αυτό είναι αρκετά διαδεδομένο στα Κάτω Μέρια (Πη­γή) του Νομού μας και γενικά στην Κρήτη.

Στον Κισσό πρωτοεγκαταστάθηκε κάποιος Εμμανουήλ Μυγιάκης προ­ερχόμενος από το χωριό Καρέ (4) της Επαρχίας Ρεθύμνης πριν από το τελευταίο τέταρτο του περασμένου αιώνα κι έγινε ο γενάρχης της Κισσα-νής φαμίλιας.

Ξεχώρισε από την οικογένεια αυτή ο Εμμανουήλ Μυγιάκης ή Μυγιομα-νώλης για τα φιλόξενα αισθήματα του και γενικά για τη δράση του.

Δυστυχώς δεν άφησε παιδιά και στο σπίτι του στο Μεσοχώρι γράφει την εξής μαντινάδα:

«Άχι δα πως εγέρασα σε τουτονέ το σπίτι, μα δεν απόχτησα παιδιά κι-έχω μεγάλη λύπη.»

4. Τα στοιχεία αυτά μ’ ανάφερε στις 24/11/1985 ο Ιωάννης Μ. Πετρουλάκης ηλικίας 86 χρονών.

Θεωρείται μια από τις παλιές οικογένειες του χωριού, μια και σήμερα προσμετράτε κι είναι γνωστή σε μας συνέχεια της οικογένειας στην 6η γενεά με πρώτη κάποιου υψηλόσωμου Νικολιδομανώλη.

Τα μέλη της οικογένειας αυτής που κατοικούν σήμερα μόνιμα στον Κισσό είναι λίγα, απεναντίας όμως είναι αρκετά αυτά που ζουν εγκατε­στημένα στο Ρέθυμνο, τις Μοίρες, την Αθήνα, την Ξάνθη κλπ. κι η καταγωγή τους είναι από τον Κισσό.

Το επώνυμο πάντως αυτό είναι διαδεδομένο στην Κρήτη και το συ­ναντούμε στο χωριό «Αρδακτος» και σ’ ορισμένα χωριά της Επαρχίας Ρε­θύμνου.

Το πιθανότερο είναι ότι υπάρχει κοινή καταγωγή (5) στους Νικολιδάκηδες του Κισσού, του Αρδάκτου και του Βαρσαμόνερου Ρεθύμνης και μεταξύ τους αναγνωρίζουν κάποια μακρινή συγγένεια.Επίσης πρέπει να υπάρχει κάποια σχέση των Νικολιδάκηδων του Κισσού με την οικογένεια Καταχανάκηδων στους Αγίους Δέκα Μεσσαρές. Στη Μικρασία σκοτώθηκε ο Εμμανουήλ Γ. Νικολιδάκης το 1922.

5. Τα στοιχεία αυτά μου ανάφερε ο Ευθύμιος Μ. Νικολιδάκης την 1-9-1986

Το επώνυμο αυτό είναι δηλωτικό του τόπου καταγωγής τους και φανε­ρώνει την οικογένεια, που κατάγεται από την πεδιάδα, δηλαδή κάποιο χωριό της Επαρχίας Πεδιάδος του Νομού Ηρακλείου.

Κάποιο φονικό που έκαμαν εκεί στάθηκε αφορμή να ξενιτευτούν από τον τόπο τους και να εγκατασταθούν αρχικά στ’ Ακούμια, όπου βρίσκον­ται μέχρι σήμερα απόγονοι της οικογένειας αυτής, κι από τ’ Ακούμια στον Κισσό. Πρώτος κάτοικος στον Κισσό ήταν κάποιος Κων/νος Πεδιαδιτάκης.

Το αρχικό τους επώνυμο, δηλαδή το καθαυτό, ήταν Γιωργακάκης (6) από το οποίο μετονομάστηκαν στο Πεδιαδιτάκης δηλωτικό της καταγω­γής τους.

Πάντως το επώνυμο αυτό συναντάται και σ’ άλλα μέρη της Κρήτης κι είναι ευρύτατα γνωστό.

6. Τα στοιχεία που αναφέρω μου διηγήθηκε στις 24/11/1985 στον Κισσό ο Ιωάν­νης Μ. Πετρουλάκης ετών 86, όπως τ’ άκουσε από τον Ιωάννη Γ. Πεδιαδιτάκη, που κατοικούσε στην Πέρα Ρούγα.

Μεγάλη οικογένεια και μ’ αρκετά μέλη μέσα κι έξω από τον Κισσό. Απόγονοι των Κισσανών Πετρουλάκηδων βρίσκονται σήμερα εγκατε­στημένοι στο Ρέθυμνο, στην Αθήνα, στα Κάτω Μέρια Ρεθύμνου, στ’ Ακτούντα κλπ.

Η καταγωγή της οικογένειας αυτής είναι από το χωριό Ίμπρος της Επαρχίας Σφακιών, από το οποίο μετοίκησε μία οικογένεια με πολλά α­δέλφια και εγκαταστάθηκαν σε διάφορα μέρη της Κρήτης.

Ένα από τ’ αδέλφια αυτά εγκαταστάθηκε στον Κισσό, ίσως στις αρχές του περασμένου αιώνα, αλλά μάλλον λίγο νωρίτερα, από τον οποίο δη­μιουργήθηκε η κισσανή φαμίλια.

Παρακλάδια της ίδιας οικογένειας είναι οι Τσιγδινοί και οι Πρεκατσούνηδες, που κάποια χρονική στιγμή αποσπάστηκαν και άλλαξαν επώ­νυμο.

Σήμερα το επώνυμο Πετρουλάκης συναντάται ευρύτατα στην Κρήτη, αλλά και παλιότερα σε διάφορες στιγμές της κρητικής ιστορίας (7)

Στην ολοκαύτωση τ’ Αρκαδίου (8) το 1866 σκοτώθηκε ο Ιάκωβος Πετρουλάκης από τον Κισσό.

7.  ΜΟΥΡΕΛΛΟΥ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΤΗΤΗΣ,  τομ. 2, σελ. 912. Αναφέρει τον Εκατόνταρχο Κανάκη Πετρουλάκη.    
8. ΤΙΜΟΘΕΟΥ ΒΕΝΕΡΗ «ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ ΔΙΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ» Αθήνα 1938, σελ. 374

Ολιγομελής και φθίνουσα οικογένεια σήμερα στον Κισσό η οικογέ­νεια των Σμυρνάκηδων. Δυστυχώς ούτε για την οικογένεια αυτή μπόρεσα να μάθω κάτι κατα­τοπιστικό για την καταγωγή της. Τα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης ενάντια στην Ναζιστική κατοχή πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες ο Χαρίδημος Σμυρνάκης.

Η οικογένεια αυτή είναι μεγάλη σε αριθμό μελών μέσα κι έξω από τον Κισσό. Απόγονοι των Κισσανών Στρατιδάκηδων βρίσκονται σήμερα εγ­κατεστημένοι στο Ρέθυμνο, στην Αθήνα, στο Γερακάρη, στα Κεραμέ, και στα Κατωμέρια Ρεθύμνου μέχρι την Βιράν Επισκοπή. (9)

Κι ενώ όλοι αυτοί που προανάφερα κατάγονται από τον Κισσό, βρί­σκονται σήμερα και στο χωριό Μαρουλού της Κοινότητας Μυριοκεφάλων (10) κάτοικοι με το ίδιο ακριβώς επώνυμο και των οποίων η καταγωγή δεν έχει σχέση με τον Κισσό.

Υπάρχει βέβαια η άποψη κι οποία αναφέρεται αόριστα ότι η οικογέ­νεια αυτή μετοίκησε στον Κισσό προερχόμενη από κάπου, χωρίς να γίνεται λόγος από πιο μέρος και ούτε φυσικά πότε. Μνεία γίνεται για τα Σφακιά, αλλά τελείως αόριστα.

Εξήγηση στο θέμα αυτό δίνει ο ιστορικός Ι.Δ. Μουρέλλος (11) και υποστηρίζει την άποψη ότι ο Στρατιδάκης ήταν από το χωριό Σκούρβουλα περιφέρειας Μοιρών.

Πάντως με τον τρόπο που αναπτύχθηκε η οικογένεια αυτή στον Κισσό, αλλά κι ο βαθμός συγγένειας μεταξύ τους δείχνουν, ότι η εγκατάσταση τους στον Κισσό πρέπει να ’ναι αρκετά παλιά.

9. Πολλοί μετονομάστηκαν σε Κισσανάκηδες, επώνυμο δηλωτικό του τόπου καταγωγής τους.

10. Πληροφορία από τον Χαρ. Ζ. Στρατιδάκη.

11. I. Δ. ΜΟΥΡΕΛΛΟΥ: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ» τομ. 2, σελ. 664, και τομ.3, σελ. 1469

Με καταγωγή το χωριό Κεντροχώρι Αγίου Βασιλείου εγκαταστάθη­καν και δημιουργήθηκαν στην Παράγκα οι σημερινές οικογένειες Τζαγκαράκη διαβλέποντας σωστά την επιχειρηματική αξία του νεοσύστατου τότε οικισμού.

Ο εποικισμός της Παράγκας από ξενοχωριανούς άρχισε να γίνεται από το 1949 και εντεύθεν, όπως έχουμε ξαναναφέρει, σε ακανόνιστα χρονικά διαστήματα.

Η οικογένεια με το επώνυμο αυτό είναι σήμερα η μεγαλύτερη σε αρι­θμό μελών στο χωριό. Δημιουργήθηκε στον Κισσό και τώρα απόγονοι της βρίσκονται εγκατεστημένοι στο Ρέθυμνο, στην Αθήνα, στη Θεσσα­λονίκη.

Η νεοσύστατη αυτή οικογένεια είναι «παρακλάδι» -αν μπορεί να ει­πωθεί έτσι-της οικογένειας Πετρουλάκη, που η κοινή κι ενιαία κατα­γωγή τους είναι από το χωριό Ίμπρος της Επαρχίας Σφακιών.

Το επώνυμο Τσιγδινός προήλθε από παρατσούκλι που δόθηκε στον Ιωάννη Πετρουλάκη άντρα αρκετά υψηλόσωμο, ένεκα του Αναδόχου του, ο οποίος λεγόταν πράγματι Τσιγδινός. Αυτός είναι ο πρώτος επωνομασθείς και γενάρχης της νέας φαμίλιας, αφού το παρατσούκλι καθιερώθηκε σιγά σιγά ως επώνυμο

Το φαινόμενο αυτό είναι αρκετά γνώριμο στην Κρήτη.

Πρόσωπο από την κισσανή φαμίλια με μεγάλη δραστηριότητα, μεθο­δικότητα, ευστροφία και εργατικότητα ήταν ο Γεώργιος Ιωάν. Τσιγδινός. Παρ’ όλο που ‘ταν αγράμματος, όπως ήταν όλοι την εποχή εκείνη, ήταν ο άνθρωπος που έδωσε νέες διαστάσεις στο γεωργό-καλλιεργητικό τομέα του χωριού. Διακρινόταν επίσης και για τα φιλόξενα αισθήματα του.